 انتشار فیلمهای بلوتوثی منتسب به ستاره‌ها، بار دیگر این بحث را داغ کرده است: آیا لازم است پلیس به این ماجرا وارد شود؟
مهدی خاکی فیروز:سال 1995 بود که ماریا خورسند، بانوی 38 ساله مازندرانی، همراه با 200 مهندسی که زیر دستش در شرکت اریکسون کار می‌کردند، پس از 7 سال مطالعه و تلاش مداوم، به یک فناوری انقلابی در انتقال بی‌سیم اطلاعات بین گوشی‌های تلفن همراه دست پیدا کردند؛ فناوری‌ای که بعدتر بلوتوث نام گرفت.
اختراع آن‌ها از جذابیت زیاد برای کاربران وسایل الکترونیکی برخوردار بود و به همین دلیل در کمتر از 15 سال، به یکی از مهم‌ترین ابزارهای اطلاع‌رسانی و به‌اشتراک‌گذاشتن فایل‌های مورد علاقه تبدیل شد. نام این فناوری جدید را بلوتوث گذاشتند؛ به معنای دندان آبی. با این حال، این وجه تسمیه این فناوری نوین نبود.
در دفتر مرکزی شرکت اریکسون در استکهلم، کتابخانه کوچکی از کتاب‌ها و محصولات چندرسانه‌ای به ویژه با موضوع تاریخ و جغرافیا نگهداری می‌شود. نام بلوتوث توسط محققان همین کتابخانه پیشنهاد شد. پادشاه هارالد بلوتوث که در سال‌های 940 تا 981 میلادی بر دانمارک حکومت می‌کرد، علاقه زیادی به اتحاد کشورهای همسایه داشت.
پادشاهی با 50 میلیارد شهروند
بلوتوث موفق شد با فرستادن نمایندگان ویژه و مذاکرات سیاسی فراوان، حکومت‌های دانمارک، سوئد جنوبی و نروژ شمالی را به شکلی صلح‌آمیز متحد کند. این کار برای پادشاه بلوتوث، آوازه یک حکمران ماهر در مذاکره و برقراری ارتباط را در تاریخ سرزمین‌های اسکاندیناوی به ارمغان آورد.
کار پژوهشگران شرکت اریکسون با انتخاب عنوان پادشاه فقید و خوش‌آوازه دانمارک برای این فناوری جدید پایان پیدا نکرد. تحقیقات بازارشناسی آن‌ها، افق جدیدی را پیش روی مدیران شرکت گشود که در سال 97 به ادغام سونی و اریکسون منجر شد. سال بعد این شرکت موافقت‌نامه‌ای مشترک با شرکت‌های IBM، اینتل، نوکیا و توشیبا امضا کرد که هدف آن، تشکیل گروه فنی Bluetooth SIG بود.
این گروه که اکنون 200 عضو دیگر مانند مایکروسافت، موتورلا و لوکنت به آن پیوسته‌اند، مسوولیت نظارت فنی بر نصب تجهیزات تبادل اطلاعات از طریق بلوتوث در تلفن‌های همراه، رایانه‌های همراه و رومیزی، دوربین‌های دیجیتال و این قبیل ابزارها را بر عهده دارد. بر اساس آمار گروه Bluetooth SIG، تعداد دستگاه‌های الکترونیکی مجهز به فناوری بلوتوث، اکنون به 50 میلیارد دستگاه رسیده است.
بلوتوث به عنوان یک رسانه فردی فراگیر، اکنون فقط با پروتکل‌های فنی ضد اختلال و آنتی‌ویروس پشتیانی می‌شود و هنوز پیمان‌نامه‌های اخلاقی و حقوقی برای نظارت بر آن تدوین نشده است. هر چند همان پروتکل‌های فنی نیز در جدال دایمی طراحان ویروس‌ها و آنتی‌ویروس‌ها، کارایی چندانی ندارند. همچنین هیچ امکانی برای نظارت متمرکز بر این ابزار ارتباطی وجود ندارد و همین مساله باعث شده تا این شیوه تبادل اطلاعات، در برخی کشورها به عنوان راه فرار از محدودیت‌های اخلاقی یا سیاسی مورد توجه قرار گیرد.
عرب‌های حاشیه خلیج‌فارس؛ مشتریان پروپاقرص
حدس زده می‌شود که بیشترین استفاده هرزه‌نگارانه از بلوتوث، مربوط به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است. سایت‌های فراوانی به زبان عربی وجود دارند که فایل‌هایی را به اشتراک می‌گذارند که با فناوری بلوتوث بین رایانه‌ها و تلفن‌های همراه منتقل شوند. بر اساس آمارهای سایت‌های اینترنتی رتبه‌دهنده (Ranking)، مقام‌های بعدی اخلاق‌گریزی بلوتوثی به کشورهای هلند و چین اختصاص دارد.
بررسی روان‌شناسان درباره نحوه استفاده برخی ایرانیان از فناوری بلوتوث، حاکی از آن است که کنجکاوی و به ویژه کنجکاوی‌های هرزه‌گرایانه، یکی از مهم‌ترین اتگیزه‌ها برای نادیده‌گرفتن محذوریت‌های اخلاقی است. محتوای بیشتر بلوتوث‌های هرزه‌نگارانه ایرانی، بر خلاف نمونه‌های عربی‌اش، ماهیتی ماجراجویانه دارد و ربط چندانی به سوءاستفاده جنسی از این تصاویر ندارد.
بلوتوث، رسانه‌ای بی‌مرکز و مهارنشده است. با این حساب، نمی‌توان دقیقا گفت اولین فایلی که به شکلی فراگیر از طریق فناوری بلوتوث بین ایرانیان دست‌به‌دست گشت، کدام فایل بوده است. با این حال می‌توان حدس زد برای اولین‌بار در سال 85 بود که کارآیی این رسانه در انتشار فراگیر و سراسری یک فایل، تجربه شد.
اولین سوءاستفاده؛ فراگیرترین سوءاستفاده
پاییز آن سال، فیلمی کوتاه از زهرا امیر ابراهیمی، یکی از بازیگران فرعی مجموعه‌های تلویزیونی، با سرعتی شگفت‌انگیز در شبکه اینترنت و روی تلفن‌های همراه پخش شد؛ سرعتی که اهمیت رسانه نوین بلوتوث را به رخ می‌کشید. چند ماه بعد، فیلم کوتاه دیگری با این رسانه منتشر شد. این فیلم، ماجرای کشف سر و دست بریده‌شده پسر جوانی را نشان می‌داد که به مرد حاضر در فیلم منتشرشده از آن بازیگر جوان، شباهت داشت.
این، آغازی بود بر فایل‌های ویدئویی که دست‌به‌دست بین برخی کاربران ایرانی تلفن همراه می‌گشت و حریم‌خصوصی شهروندانی را بازیچه می‌گرفت که شناخته‌شده و معروف بودند.
انتشار فیلمهای بلوتوثی تبعاتی حتی در اندازه خودکشی قربانیان این نقض گسترده حریم خصوصی نیز داشته است. در بررسی‌های نیروی انتظامی معلوم شده که منشاء اولیه بلوتوث‌های ناقض حریم‌خصوصی در سال‌های گذشته، عمدتا سهل‌انگاری خود صاحبان آن‌ها در نگهداری از فایل‌های شخصی روی رایانه یا تلفن همراه‌شان بوده است.
با این حال بیشتر بلوتوث‌هایی که به‌تازگی روی تلفن‌های همراه داغ شده‌اند، چهره کسانی را نشان می‌دهد که صرفا شبیه ستاره‌ها هستند.
«کلوزآپ» روی گوشی‌های تلفن همراه
دو دهه پیش مردی با نام سبزعلی‌پور که چهره‌ای شبیه محسن مخملباف آن‌سال‌ها داشت و از همین شباهتش برای سوءاستفاده از یک خانواده بهره گرفته بود، موضوع فیلم سینمایی جذابی از عباس کیارستمی شد که در سینما و بارها در تلویزیون به نمایش درآمد؛ «کلوزآپ: نمای نزدیک».
امسال نیز بدل بهرام رادان، هنرپیشه فیلم کوتاه هرزه‌نگارانه و بی‌داستانی شد که خشم بهرام رادان اصلی را برانگیخت. کیارش کیانی، وکیل حقوقی این ستاره سینما، به همراه موکل خود نزد سردار احمد روزبهانی، رییس پلیس امنیت اخلاقی تهران، رفتند تا از عوامل انتشار این بلوتوث دروغین شکایت کنند.
البته کار بهرام رادان اصلا آسان نبود. او مجور شد با مراجعه به اداره تشخیص هویت، عکس گرفته و هر آن‌چه این اداره برای تشخیص‌هویت لازم داشت، انجام دهد تا نشان دهد شخصی که تصویرش در آن فیلم بلوتوثی دیده می‌شود، خود بهرام رادان نیست.
سردار روزبهانی در این باره گفت: علاوه بر بلوتوث دروغین از بهرام رادان، ماموران اداره تشخیص هویت پلیس آگاهی، بلوتوث منتسب به آناهیتا همتی را نیز ساختگی دانسته‌اند.
او از مردم خواست «افراد شبیه به بازیگران و هنرمندان را که در این فایل‌های بلوتوثی دیده می‌شوند، در تماس با شماره تلفن 197 معرفی کنند تا با برخورد مناسب با آن‌ها، دیگر شاهد تکرار چنین تخلفاتی نباشیم.»
مونتاژ و سوءاستفاده از امکانات صدا و سیما
فیلمهای تقلبی بلوتوثی از بازیگران، به چهره‌های بدل منحصر نمی‌شود و شامل مواردی همچون مونتاژ فیلمهای ضبط‌شده در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت نیز هست. به عنوان نمونه چندی پیش بلوتوثی از محمدرضا گلزار و امین حیایی منتشر شد که ترکیبی از فیلم حضور آن‌ها در یک مهمانی با تصاویری از یک مهمانی زننده بود. البته این 2 بازیگر تاکنون به پخش این فیلم اعتراضی نکرده‌اند که شاید به خاطر انتشار محدود این فایل بلوتوثی بوده است.
نوع دیگری از بلوتوث‌های ناقض حریم‌خصوصی و موهن که این‌روزها بین کاربران ایرانی تلفن همراه پرطرف‌دار شده، ظاهرا با سوءاستفاده از امکانات صدا و سیما تهیه شده است. آن‌طور که در این تصاویر به نظر می‌رسد، چند نفر از کارکنان این سازمان با دست‌مایه قراردادن لغزش‌های زبانی مصاحبه‌شوندگان در محیط‌های عمومی مانند کوچه و خیابان، فیلمهای کوتاه هجوآمیزی ساخته‌اند. با توجه به قابل‌شناسایی‌بودن سوژه‌های آن که شهروندان عادی هستند، تجاوز به آسایش و امنیت روانی این مصاحبه‌شوندگان است.
تاکنون هیچ مقام رسمی نیروی انتظامی، قوه قضاییه یا صداو سیما به تهیه و انتشار این فیلمهای بلوتوثی اعتراضی نکرده‌اند. این در حالی است که در برخی از این فیلم‌ها، زنانی با پوشش مذهبی به دلیل کم‌دقتی در ادای برخی واژه‌ها و جمله‌ها، به شکلی رکیک و غیرقابل‌نقل، مورد استهزا قرار می‌گیرند. برخی دیگر از این فایل‌های بلوتوثی نیز حاوی دست‌انداختن برخی شهروندان حاشیه‌نشین است.
مگر با شاکی خصوصی
در واکنش رسمی دیگری، سردار اسماعیل احمدی‌مقدم که به بازدید از چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی مطبوعات و خبرگزاری‌ها آمده بود، به موضوع بلوتوث‌های غیراخلاقی اشاره کرد و گفت: دلیل ماهیت عمومی این حوزه، نیروی انتظامی تاکنون به آن نپرداخته، مگر این که شاکی خصوصی وجود داشته باشد. البته فرمانده نیروی انتظامی توضیح داد: اگر ماموران نیروی انتظامی به شکل تصادفی یا غیر تصادفی با محتوایی غیراخلاقی مواجه شوند، قطعا با آن برخورد خواهند کرد.
احمدی‌مقدم در پاسخ به این که آیا راه‌کاری برای مقابله با فایل‌های بلوتوثی غیراخلاقی وجود دارد یا خیر، گفت: اگر نیروی انتظامی متوجه مبدا انتشار این‌جور فیلم‌ها شود، مطمئنا با آن برخورد می‌کند. او همچنین درباره احتمال ایجاد نقاط کور بلوتوثی در مراکز عمومی به منظور جلوگیری از انتشار فایل‌های مستهجن از این طریق، گفت: تا کنون چنین دستورالعملی به ما ابلاغ نشده است، ضمن این‌که معتقدم واردکردن پلیس به همه حوزه‌ها و شئونات زندگی مردم، به‌مصحلت نیست.
وعده پلیس برای برخورد قاطع
پیش از این مدیر کل روابط‌عمومی نیروی انتظامی وعده داده بود یکی از محورهایی که در راستای اجرای طرح امنیت اجتماعی با آن برخورد خواهد شد، «عوامل و افراد سودجویی هستند که در مترو و دیگر اماکن عمومی، اقدام به انتشار فایل‌های بلوتوثی مخرب می‌کنند.» به گفته این مقام نیروی انتظامی، «این بلوتوث‌ها، امنیت اجتماعی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل پلیس در صورت مشاهده بلوتوث‌بازها، با آن‌ها برخورد قاطع خواهد داشت.»
هر چند مقام‌های انتظامی تاکنون شایعه نصب دستگاه‌های ضد بلوتوث در اماکن عمومی را تایید نکرده‌اند، اما تولید این دستگاه‌ها در کشور آغاز شده است. نسل اول محصولات یکی از شرکت‌ها که دریافت‌کننده‌های بلوتوث را تا شعاع 20 متری کور می‌کند، برای نخستین بار هفته گذشته و در نمایشگاه تله‌کام 2008 عرضه شد. جالب این‌که مدیر فروش این شرکت در این باره گفت: این محصول به سفارش یک شرکت خارجی طراحی و تولید شده است.
شاید پلیس کشور منتظر تکمیل دانش و توانایی‌های فنی‌اش برای برخورد با این پدیده رسانه‌ای نوظهور است. در این باره به ویژه این جمله سردار احمدی‌مقدم در تحلیل سطح دانش حرفه‌ای نیروی انتظامی برای مقابله با سوءاستفاده از این ابزار جالب‌توجه است که گفت: امکان نرم‌افزاری برای مقابله با این‌گونه بلوتوث‌ها وجود دارد و مشکلی در این باره وجود ندارد. | 
بلوتوث در کمین ستاره‌ها...
